Między nami, drzewami – CATALPA BIGNONIOIDES

Catalpa bignonioides to łacińska nazwa drzewa liściastego. W Polsce znana jest również pod nazwą surmia bignoniowa lub po prostu katalpa. Opisana została przez Thomasa Waltera w 1788 roku jako gatunek drzewa i należy do rodzaju Catalpa (surmia), obok kilkunastu innych gatunków. Jej rodzina to Bignoniaceae – bignoniowate.

.

www.shopdrevesnica.eu

.

Do rodziny tej należą rośliny wieloletnie, tworzące drzewa, krzewy lub pnącza. Większość z nich występuje głównie w strefie tropikalnej Ameryki Południowej, nieliczni w strefie tropikalnej Azji Wschodniej i Ameryki Północnej. Ich przeznaczenie jest przeróżne, od roślin uprawianych jako drzewa ozdobne, do użytkowych (na drewno) oraz na cele lecznicze.

W Polsce piękny egzemplarz surmii można zobaczyć m.in. w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Rośnie tam już od wielu lat i jest ogromnym drzewem. Jako gatunek, surmia dorasta do około 12-15m a maksymalnie może osiągnąć około 20m wysokości. Ma bardzo rozłożystą i lekko zaokrągloną koronę. Uprawiana jest głównie w miastach. Najczęściej jako drzewo ozdobne w parkach lub na dużych skwerach, w zieleni osiedlowej lub przy ulicach.

.

.

Szeroka i rozłożysta korona katalpy osadzona jest na drzewie stosunkowo nisko, dzięki czemu drzewo ma lepszą statykę a teren bezpośrednio pod nim jest lekko zacieniony. Kora na pniu jest szorstka i miejscami pokryta białawym nalotem, brązowa lub oliwkowobrązowa. Delikatnie się mieni w promieniach słońca, gdyż jej wierzchnia warstwa ma lekki metaliczny połysk. Niestety po roztarciu, kora wydziela nieprzyjemny zapach.

.

www.pixabay.com

.

Liście katalpy są szerokojajowate, krótko zaostrzone na wierzchołku i nie są klapowane. Mają zielony kolor a kształtem przypominają serca. Duże serca, bo mają około 10-25cm długości. Dlatego tak bardzo się podobają powszechnie. Młode liście, bywają nieco brązowawe, lecz wraz z wiekiem, przybierają całkowicie kolor zielony. Dojrzałe liście są nieznacznie omszone po spodniej części.

.

.

Surmia rozpoczyna wegetację późną wiosną, dlatego bardzo ważna jest baczna obserwacja, czy po zimie nie przemarzły jakieś pędy i czy prawidłowo rozwijają się pąki liściowe. Kwitnie w okresie letnim, VII-VIII, a początek kwitnienia zależy od jej lokalizacji przestrzennej. W Polsce zachodniej surmie mogą rozpocząć kwitnienie nawet do dwóch tygodni szybciej, niż sadzone na terenach Polski wschodniej.

.

.

Kwiaty ma bardzo liczne, zrosłopłatkowe i duże, o średnicy 4-5cm. Białe z żółtymi smugami i fioletowo nakrapiane od wewnątrz. Zebrane są w wielokwiatowe wiechy, których długość może wynosić nawet do kilkunastu centymetrów.

.

www.pixabay.com

.

Po kwitnieniu, na drzewie pojawiają się długie i smukłe, cienkościenne, sięgające nawet 40cm łuszczyny, przypominające strąki fasoli czy grochu. Łuszczyny te właśnie pospolicie nazywane są strąkami i pozostają one na drzewie przez całą zimę. Wewnątrz nich znajdują się nasiona. Dzięki tym wiszącym łuszczynom, surmia jest atrakcyjna również w okresie bezlistnym.

Podobnie do gatunku rośnie odmiana Catalpa bignonioides ‘Aurea’. Pokrój i rozpiętość korony ma podobne do gatunku. Kształt liścia i jego wielkość również. Ewidentną różnicą jest to, że ‘Aurea’ ma liście wybarwione na cytrynowo-żółty kolor przez cały okres swojej wegetacji. Poza tym ma nieco wolniejszy przyrost.

.

www.pixabay.com

.

Obydwa drzewa osiągają jednak bardzo duże rozmiary, nie tylko w zakresie rozpiętości koron, ale również w budowie i rozwoju pnia oraz pędów głównych (konarów). Nisko osadzona korona i szeroko rozgałęzione pędy sprawiają wrażenie, że surma wygląda jak potężny krzew.

.

www.gardeningexpres.co.uk

.

Jej objętość korony i ulistnienia powoduje, że zajmuje ona sporo miejsca i powinna być sadzona tam, gdzie nie będzie kolidowała z innymi roślinami oraz elementami trwałymi. Doskonale prezentuje się jako soliter, ale wymaga do tego wolnej przestrzeni wokół siebie.

Koniecznie należy pamiętać, że drzewo to nie tylko pień i korona, lecz również i przede wszystkim część podziemna, czyli system korzeniowy. U prawidłowo rozwijających się drzew, bryła korzeniowa osiąga szerokość minimum szerokości korony. A przecież system korzeniowy to najważniejsza część drzewa, od której zależy dalszy jego rozwój i wygląd zewnętrzny. Dlatego planując miejsce dla surmii należy wziąć pod uwagę nie tylko miejsce na rozbudowę korony, lecz również uwzględnić możliwości swobodnego rozwoju systemu korzeniowego.

Bardzo częstym błędem popełnianym przez ogrodników amatorów, jest myślenie „to się najwyżej koronę przytnie, jak będzie z czymś kolidowała”. Oczywiście zawsze i wszystko można przyciąć, bo wiele drzew bardzo dobrze znosi cięcie. Tylko po co sadzić katalpę w zbyt ciasnej przestrzeni i jeszcze potem ją przycinać, skoro w tym samym czasie „centralny komputer” jakim jest system korzeniowy, nie będzie mógł rozwijać się w pełni i pełnić swoich funkcji w 100%.

.

www.futuregarden.com

.

Surmia jako gatunek jest dużym drzewem w kontekście jej docelowych rozmiarów. Posadzona zbyt blisko ogrodzenia będzie kolidowała z ogrodem sąsiada. I jeśli nawet jej korona zostanie przycięta, żeby spadające jesienią liście nie przeszkadzały, to wiązki korzeniowe będą czerpały składniki pokarmowe z gleby zarówno jej posiadacza, jak i sąsiada. Posadzona zbyt blisko budynków może z wiekiem spowodować zagrożenie budowlane przez potencjalne uszkodzenie fundamentów lub spowodować inne niekorzystne zjawiska związane z bezpieczeństwem użytkowników tego miejsca.

Dlatego katalpa jako gatunek, NIE POWINNA być sadzona w małych ogrodach przydomowych. Mówiąc małe ogrody przydomowe mam na myśli takie, których całkowita powierzchnia nie przekracza około 600m2 (to moja własna, umowna wielkość). Bo trzeba pamiętać, że na zieleń pozostaje niewiele, po odjęciu tego, co zostało przeznaczone pod budynek mieszkalny i nawierzchnie utwardzone pełniące funkcje piesze i jezdne.

.

www.pixabay.com

.

Idealnym rozwiązaniem dla miłośników katalpy i posiadaczy właśnie niewielkich ogrodów, jest odmiana katalpy – ‘Nana’. Odmiana ta sprzedawana w formie piennej, ma idealnie wyprowadzony prosty pień i regulowaną wysokość korony. Nie rozgałęzia się aż tak szeroko jak gatunek i niestety nie kwitnie. Jej korona dorasta do 5m szerokości i nie trzeba martwić się, że zacznie ją rozbudowywać za nisko. Co za tym idzie nie wytwarza również nasion i w okresie zimowym na pędach nie wiszą łuszczyny.

Ale ma wiele innych zalet, które powodują, że chętnie jest sadzona w ogrodach przydomowych. Nie trzeba jej przycinać w kontekście regulowania korony co do kształtu. Sama rośnie i osiąga kulisty pokrój. Wymaga jedynie wiosennej korekty pędów, jak wszystkie inne drzewa liściaste. Poza tym liście są nieco mniejsze niż u gatunku, dzięki czemu uzyskuje ona idealną proporcję. Barwa i kształt liści pozostają identyczne z gatunkiem. Wegetację również zaczyna późną wiosną i preferuje miejsca nasłonecznione, osłonięte od wiatru i zaciszne. Młode drzewka mogą przemarzać, dlatego zaleca się okrywanie ich w pierwszych latach po posadzeniu. Ale oczywiście wszystko zależy od miejsca posadzenia i przebiegu okresu zimowego.

.

www.pixabay.com

.

Dzięki takiej budowie i ukształtowaniu korony doskonale odnajduje się zarówno w małych, jak i dużych ogrodach. Pasuje zarówno do aranżacji nowoczesnych, minimalistycznych, jak i tych bardziej tradycyjnych i swobodnych. Jest doskonałym rozwiązaniem dla wszystkich tych, którzy cenią sobie odpoczynek wśród zieleni i którzy nie chcą kilka razy do roku kształtować korony, jak u gatunku.

.

Jeśli spodobała Ci się ten post, zapraszam do grupy edukacyjnej Architecture & Gardens, którą prowadzę na facebook’owym portalu. Tam znajdziesz więcej informacji na temat drzew w ogrodach, ich budowy i rozwoju. Może poznasz kilka nowych i dowiesz się o nich więcej. Może uda Ci się z niektórymi zaprzyjaźnić na dłużej.