Ekologiczne problemy i zagrożenia krajobrazowe w Polsce w XXI wieku

Ekologiczno-krajobrazowe ujęcie świata przyrodniczego we współczesnym rozumieniu to koncepcja ścisłych współzależności pomiędzy trzema jego głównymi komponentami: czynnikami biotycznymi, abiotycznymi i antropogenicznymi. Czynniki biotyczne to takie, w których punktem centralnym są określone grupy organizmów, ich gatunki i populacje oraz całe ekosystemy i ich agregacje. Czynniki abiotyczne to czynniki zewnętrzne wpływające na wszystkie organizmy żywe, niezależne od nich i charakteryzujące się dużą zmiennością. Czynniki antropogeniczne to czynniki społeczne, są one nierozerwalnie związane z działalnością człowieka i obejmują zarówno elementy krajobrazu, jak i obiekty mające znaczenie dla życia ludzkiego.

Wszystko to razem składa się na skomplikowany twór, którego zestawienia elementów składowych nazywa się kompozycją krajobrazu a ich wzajemne rozmieszczenie to konfiguracja krajobrazu. Tak zdefiniowany krajobraz cechuje się dużym zróżnicowaniem, na które wpływa wiele czynników zmiennych w czasie.

…

…

W Polsce środowisko i krajobraz przyrodniczy na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat również bardzo mocno uległy zmianie. Niektóre z tych zmian wpłynęły pozytywnie na środowisko, a niektóre w sposób wyjątkowo destrukcyjny. Aby w przyszłości w Polsce, można było podjąć właściwe działania w celu ochrony środowiska przyrodniczego i przeciwdziałać jego degradacji, trzeba uświadomić sobie i społeczeństwu, co i dlaczego stanowi ekologiczny problem i jak można z nim postępować.

Takich problemów ekologicznych jest kilka. Jednym z nich są zasoby wodne, które na terenie kraju rozmieszczone są w sposób nierównomierny. Najmniej wód powierzchniowych znajduje się na terenach nizin środkowopolskich. Co bezpośrednio związane jest z niedostatkiem opadów atmosferycznych. Deficytowe obszary zajmują około 38% powierzchni całego kraju. W innych miejscach natomiast odnotowuje się coraz częstsze powodzie. Jest to nierzadko efektem błędów popełnionych na etapie zagospodarowania przestrzennego kraju.

Zanieczyszczenie powietrza spowodowane wieloma czynnikami takimi, jak przemysł, spalanie węgla czy gałąź komunikacyjna, prowadzą do powstawania wysp szkodliwych stężeń, przekracząjych przyjęte normy. Odczuwalne jest to szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich oraz wzdłuż terenów produkcyjnych i dróg szybkiego ruchu. Niestety nie znikają one same z siebie, lecz z wiatrem przenoszone są czasami nawet na znaczne odległości. Konsekwencją tego jest skażenie i zły stan sanitarny gleb i lasów. Polska jest obecnie na piątym miejscu wśród krajów europejskim o najbardziej uszkodzonym drzewostanie.

…

…

Na spadek wartości gleb, oprócz zanieczyszczenia powietrza, wpływa również erozja eoliczna (wietrzna) i wodna. Erozji eolicznej ulega w Polsce około 27,6% terenów, czyli około 86,3 tys. km², a erozji wodnej około 28,5%, co odpowiada około 89,1 tys. km² powierzchni kraju.

Kolejnym, bardzo istotnym problemem ekologicznym w Polsce, jest pozyskiwanie surowców. Prowadzi ono do przerwania ciągłości ekologicznej na obszarach prowadzonych prac, zaburzeniu równowagi hydrologicznej oraz w konsekwencji do degradacji i zanieczyszczenia sąsiednich gleb.

Tuż zaraz, po pozyskiwaniu surowców pojawia się produkcja i uzyskiwane z niej odpady. Gospodarka odpadami to proces wieloetapowy i na każdym z jego etapów istnieje ryzyko zanieczyszczenia środowiska. Etapy te to:

1. powstawanie odpadów

2. gromadzenie odpadów

3. transport odpadów

4. wykorzystanie ponowne odpadów

5. unieszkodliwianie odpadów

6. składowanie odpadów

Dlatego działania w celu ochrony środowiska należałoby podejmować świadomie na każdym z tych etapów, aby uniknąć nieodwracalnym zmianom i degradacji terenów, których rekultywacja później może okazać się trudna, kosztowna, lub prawie niemożliwa.

Zagrożenie hałasem, czyli ocena jakości krajobrazu akustycznego, to spory problem terenów zurbanizowanych. Ważne jest, aby pamiętać i uwzględnić fakt, że oprócz człowieka, hałas jest również zagrożeniem dla funkcjonowania fauny w ekosystemach wodnych i lądowych.

…

…

Zagrożeniem ekologicznym jest również spadek wartości przyrodniczej terenów z powodu silnej urbanizacji miast i rozlewającej się zabudowy w gminach podmiejskich. Często jest ona niekontrolowana a jej konsekwencją jest chaotyczna rozbudowa infrastruktury podziemnej i naziemnej, która prowadzi do fragmentaryzacji siedlisk roślin i zwierząt.

Wszystkie wymienione powyżej problemy i elementy krajobrazu, bardzo mocno ingerują w jego skład i strukturę. Dlatego należy dokładnie zrozumieć funkcjonowanie każdego z osobna. Dzięki temu związki i procesy zachodzące pomiędzy nimi pozwolą podjąć zintegrowane działania na rzecz propagowania edukacji i przeciwdziałania ekologicznym zagrożeniom w Polsce.